TÁC HẠI CỦA TIN GIẢ
WHĐ (08/9/2025) – Giữa thời đại nhiễu loạn thông tin, người Kitô hữu được mời gọi sống tinh thần của Chúa Kitô trong việc sử dụng và tham gia truyền thông. Điều này đòi hỏi một lối sống và hành xử cụ thể, dung hòa giữa sự thật và bác ái, theo gương Đức Giêsu.Dẫn nhập
Con người thường có những tư tưởng xấu xa. Kể cả các vị thánh cũng từng có lúc bị cám dỗ, bị những ý tưởng xấu tấn công. Đó có thể là chiêu thức của kẻ thù, nhưng cũng có thể là những yếu đuối của chính chúng ta. Đã là người, chúng ta thích suy nghĩ, thích hoạt động và thích chạy theo những sở trường của mình. Trong tiến trình này, tiếc là không ít người chiều theo những ý tưởng xấu xa để làm những điều tệ hại. Tôi đang nói đến vấn nạn tin giả (fakenews) đang thịnh hành trên mạng xã hội.
Tin giả có nhiều dạng khác nhau, mà nguy hiểm nhất là deepfake (video, âm thanh do AI tạo ra giống hệt người thật). Đức Thánh Cha Phanxicô gọi “tin giả là dấu hiệu của thái độ thiếu khoan dung và quá nhạy cảm, chỉ làm lan tràn sự kiêu căng và thù hận”[1]. Trong khi đó, Chúa Giêsu mời chúng ta bước vào con đường của sự thật (Ga 14,6). Và ai đứng về phía sự thật thì nghe tiếng Ngài (x. Ga 18,37). Kinh Thánh không chỉ dạy sống thật, mà còn vạch trần nguồn gốc sự dối trá: “Ma quỷ là kẻ nói dối và là cha sự gian dối” (Ga 8,44). Lịch sử cứu độ cho thấy tội lỗi đầu tiên của nhân loại bắt nguồn từ một tin giả do Satan tung ra, đó là lời dụ dỗ Eva tin vào điều trái với lời Chúa (x. St 3,1-5). Hậu quả là con người sa ngã, và bị đuổi ra khỏi Vườn Địa Đàng.
Tin giả nhưng hậu quả thật
Theo đạo đức và thần học, tin giả gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho cộng đoàn và phẩm giá con người. Trước hết, việc cố ý lan truyền điều sai sự thật vi phạm nghiêm trọng điều răn “chớ làm chứng dối”, xúc phạm đến Thiên Chúa là Chân Lý và làm tổn thương tha nhân. Dối trá bao giờ cũng bào mòn niềm tin và hủy hoại các mối quan hệ. Nói theo lời của Đức Giáo hoàng Phanxicô: “Thông tin giả nhưng có vẻ đáng tin này mang tính soi mói, gây chú ý bằng cách khơi gợi ấn tượng và những định kiến xã hội, và khai thác những cảm xúc bộc phát như lo lắng, khinh miệt, tức giận và thất vọng.”[2]
Khi sự dối trá lan tràn, người ta dễ mất lòng tin, tựa như hàng giả vậy. Về mặt luân lý, tin giả và những dối trá có chủ đích “gieo rắc sợ hãi và chia rẽ…, xé nát tình liên đới và thậm chí đe dọa phẩm giá căn bản của con người”[3]. Thật vậy, tin giả thường tạo nên bầu khí nghi ngờ, thù hận, biến anh em thành kẻ thù. Nó phá vỡ sự hiệp thông mà chúng ta được mời gọi xây dựng trong gia đình nhân loại.
Không chỉ gây chia rẽ, tin giả còn làm băng hoại các giá trị luân lý nơi cá nhân. Khi chìm đắm trong tin giả, người ta cũng dần bị “ô nhiễm” và mất phương hướng về luân lý. Dần dần tin giả khiến chúng ta khó nhận ra được sự thật, đánh mất lòng tự trọng và cũng không còn khả năng yêu thương. Hậu quả này có một tên gọi khác: thờ ơ hay vô cảm. Vì lời dối trá có chủ đích sẽ “giết chết lòng trắc ẩn”. Kể cả người tạo tin giả lẫn người theo tin giả không còn nhạy bén trước đau khổ của tha nhân. Dối trá trở nên bình thường! Đây là một vấn nạn đạo đức nghiêm trọng, bởi nếu lòng trắc ẩn bị giết chết thì xã hội sẽ thù hận và vị kỷ.
Về phương diện thần học, tin giả chống lại Thiên Chúa và con người. Thánh Augustinô dạy rằng mỗi lời nói dối đều là xúc phạm Thiên Chúa, Đấng là Sự Thật tuyệt đối, và vì yêu mến Chúa, chúng ta phải chọn sự thật trên hết mọi sự. Ngài cho rằng: “Mọi lời nói dối đều là tội lỗi– Omnis mendacium est peccatum”. Theo đó, chúng ta “không bao giờ được nói dối– Nihil est mentiendum”[4]. Ngoài ra, tin giả còn biến con người thành phương tiện cho những mục đích thấp hèn (như tiền bạc, quyền lực). Khi dựng chuyện vu khống hoặc bôi nhọ ai, người làm tin giả đã xâm phạm danh dự và nhân phẩm của nạn nhân cách bất công. Đồng thời, chính họ cũng đánh mất phẩm giá bản thân khi hành động trái với lương tâm và sự thật. Nói như lời thánh Gioan: “Khi nó (ma quỷ) nói dối là nó nói theo bản tính của nó, bởi vì nó là kẻ nói dối, và là cha sự gian dối” (Ga 8,44).
Sau cùng, tin giả làm suy yếu nền tảng đạo đức của xã hội. Một xã hội không còn tin vào sự thật, mọi người đều ngờ vực lẫn nhau, thì rất khó để duy trì công lý và hòa bình. Theo Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI với đại ý rằng: “Ai để sự thật ra bên lề thì cuối cùng sẽ không còn phân biệt được công lý với bất công”[5]. Quả vậy, khi sự thật bị bóp méo, các giá trị cốt lõi như công bằng, bác ái cũng bị đảo lộn. Vì thế, tin giả là mối đe dọa cho cộng đoàn tôn giáo và cả xã hội nữa. Hiểu rõ những tác hại ấy, người Kitô hữu càng được thôi thúc noi gương Chúa mà dấn thân bảo vệ sự thật, góp phần hàn gắn những rạn nứt do tin giả gây ra.
2. Ba chủ thể trong vòng xoáy tin giả
a. Người tạo tin giả
Đây là đầu mối của vấn đề. Họ có thể là cá nhân hoặc tổ chức cố ý bịa đặt, xuyên tạc thông tin nhằm phục vụ mục đích riêng. Đó có thể là để trục lợi tài chính, thao túng dư luận hoặc triệt hạ đối phương. Về mặt luân lý, hành vi này là dối trá có chủ ý, một tội trọng vì vi…
giaophanbaria.org
TÁC HẠI CỦA TIN GIẢ WHĐ (08/9/2025) - Giữa thời đại nhiễu loạn thông tin, người Kitô hữu được mời gọi sống tinh thần của Chúa Kitô trong việc sử dụng và tham gia truyền thông. Điều này đòi hỏi … Continue reading
